Kara umowna stanowi zabezpieczenie w przypadku nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań zawartych w umowie przez jedną ze stron. Ma charakter represyjny oraz ma pełnić rolę dodatkowego bodźca mobilizującego do wykonania zadania.
Uregulowana w kodeksie cywilnym art. 483 § 1”Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna)„.
Kara umowna jak i jej wysokość musi być określona w umowie zawartej między stronami. Może zostać ustanowiona tylko do zobowiązań niepieniężnych takich jak: przeniesienie własności rzeczy,wykonanie usługi, napisanie utworu lub jego wykonanie, naprawienie szkody itp.
Jeżeli w umowie nie zostanie stworzony zapis o karze umownej wtedy ona się nie należy. Zadośćuczynienia trzeba dochodzić wtedy na podstawie odszkodowania uregulowanego na bazie przepisów ogólnych kodeksu cywilnego, art. 471 „Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.
Czym różni się kara umowa od odszkodowania?
W przypadku odszkodowania wierzyciel musi udowodnić, że zobowiązanie zostało nie wykonane przez dłużnika. Wtedy wysokość rekompensaty uzależniona będzie od strat poniesionych przez wierzyciela. Lecz w tej sytuacji, przy ustalaniu odszkodowania interesy obu stron, czyli poszkodowanego oraz firmy lub osoby zobowiązanej do naprawienia szkody będą się różnić. Jednej ze stron będzie zależało na uzyskaniu jak największego odszkodowania, a drugiej by zapłacić jak najmniej. W tym momencie kara umowa jest atrakcyjniejszym oraz łatwiejszym do uzyskania rozwiązaniem, ponieważ jej wysokość ustalona jest przy podpisywaniu umowy między stronami. Jest niezmiennym zapisem w umowie, który zabezpiecza jej warunki.
Karę umowną można ustanowić jedynie w świadczeniach niepieniężnych, odszkodowania natomiast można się domagać przy każdym typie umowy. Ponad to wierzyciel oprócz dochodzenia kary umownej może ubiegać się również o odszkodowanie lecz musi być to zapisane w umowie.
Rodzaje kary umownej:
Kara wyłączna
– jeżeli umowa zostaje nie wykonana wierzyciel nie może domagać się od dłużnika zapłaty większej sumy niż określona w umowie wysokość kary umownej, nawet jeśli doznana szkoda przewyższa jej wysokość
Kara zaliczana
– gdy doznana szkoda znacznie przewyższa ustanowioną w umowie karę, wierzyciel może domagać się odszkodowania wielkości tej różnicy
Kara alternatywna
– wierzyciel może zdecydować czy chcę zadośćuczynienia z tytułu kary umownej albo z tytułu odszkodowania
Kara kumulatywna
– w tym zapisie wierzyciel może ubiegać się o rekompensatę z tytuł€ kary umownej oraz z tytułu odszkodowania
Zapłata kary umownej
Jeżeli pomimo zapisu o karze umownej dłużnik udowodni brak szkody wierzyciela to w następstwie może starać się wykazać, iż kara nie przysługuje. Zobowiązany również może żądać obniżenia kary umownej w przypadku częściowo wykonania świadczenia, zwłaszcza jeśli znaczną część wykonał w oznaczonym terminie, zwłoka zaś w pozostałej części nie jest nadmierna. Niedopuszczalnym postanowieniem w umowie jest również obowiązek rażąco wygórowanej zapłaty kary umownej w momencie gdy jedna ze stron nie wykona świadczenia lub odstąpi od umowy. Zmniejszenie lub zniesienie zapłaty kary umownej rozpoczyna się na drodze orzeczenia sądowego.